ចំណងជើង៖ សកលភាវូបនីយកម្មនៃអត្តសញ្ញាណអ្នកស្រឡាញ់ភេទដូចគ្នានៅកម្ពុជា

Design with Microsoft

​ការអនុវត្តនិន្នាការភេទ និងការបង្ហាញនូវទំនោរ​យេនឌ័រ មាន​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា​ជា​យូរ​មក​ហើយ។ ការអនុវត្តទាំងនេះគឺជាផ្នែកសំខាន់មួយនៃប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា រួមទាំងសម័យអង្គរ សម័យអាណានិគម រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ ដែលគេបានឃើញថាមានសកលភាវូបនីយកម្មនៃអត្តសញ្ញាណអ្នកស្រឡាញ់ភេទដូចគ្នានៅជំុវិញពិភពលោក ហើយវាបានបង្កើតសក្ដានុពលសង្គម-វប្បធម៌ដ៏ស្មុគស្មាញមួយ ជាពិសេសនៅក្នុងសហគមន៍អ្នកស្រឡាញ់ភេទដូចគ្នានៅកម្ពុជា។

ជាឧទាហរណ៍ ក្នុងសម័យអង្គរ អ្នកសង្កេតការណ៍ជនជាតិចិនម្នាក់ដែលបានមកលេងប្រទេសកម្ពុជានៅចន្លោះឆ្នាំ ១២៩៦ ដល់ ១២៩៧ បានកត់សម្គាល់ថា មានក្មេងប្រុសវ័យជំទង់ជាច្រើននាក់បានចូលរួមក្នុងទំនាក់ទំនងផ្លូវភេទជាមួយបុរសវ័យចំណាស់។ ក្មេងប្រុសវ័យជំទង់ទាំងនោះដើរលេងជារៀងរាល់ថ្ងៃនៅផ្សារ ហើយព្យាយាមទាក់ទងជាមួយបុរសជនជាតិចិនជាថ្នូរនឹងអំណោយ (Daguan 2007)។

នេះបង្ហាញថាការអនុវត្តនិន្នាការភេទ និងការបង្ហាញនូវទំនោរ​យេនឌ័រ មិនមែនជាការនាំចូលពីបរទេសទេ ប៉ុន្តែមានតាំងពីសម័យអង្គរមកម៉្លេះ។

ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ ក្នុងអំឡុងសម័យអាណានិគមបារាំង ការប្រកាន់យកយេនឌ័រតែពីរមួយត្រូវបានដាក់ឲ្យអនុវត្តយ៉ាងតឹងរ៉ឹង។ Edwards (2007) កត់សម្គាល់ថា នៅដើមសតវត្សទី ១៩ ម៉ូដសក់ និងសម្លៀកបំពាក់របស់នារី និងបុរសខ្មែរគឺស្ទើរតែដូចគ្នាបេះបិទ។

ប៉ុន្តែ ការអនុវត្តបែបនេះត្រូវបានលុបចោលដោយអាណានិគមបារាំងដើម្បីកំណត់រចនាប័ទ្មជាតិ។ នៅទស្សវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៤០ គំរូគោលពីរយ៉ាងច្បាស់លាស់នៅក្នុងសម្លៀកបំពាក់ និងម៉ូដសក់របស់បុរស/ស្ត្រី បានលេចចេញនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងអាណានិគមបារាំង ហើយបានក្លាយជារចនាប័ទ្មខ្មែរតាំងពីពេលនោះមក។

សកលភាវូបនីយកម្មនៃអត្តសញ្ញាណអ្នកស្រឡាញ់ភេទដូចគ្នា

ការកើនឡើងនៃសាកលភាវូបនីយកម្មនៃអត្តសញ្ញាណ LGBTIQ តាមរយៈការជឿនលឿននៃបច្ចេកវិទ្យា បណ្តាញទំនាក់ទំនងសង្គម និងវប្បធម៌សម័យទំនើប បានជំរុញឱ្យបុគ្គលម្នាក់ៗចេះកំណត់អត្តសញ្ញាណយេនឌ័ររបស់ខ្លួន និងចេះទទួលយកអត្តសញ្ញាណយេនឌ័រផ្សេងៗទៀតបានកាន់តែច្រើនជាងមុន។ អ៊ីនធឺណិត ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គម និងបច្ចេកវិទ្យាស្មាតហ្វូនបានផ្លាស់ប្តូរទិដ្ឋភាពនៃសហគមន៍អ្នកស្រឡាញ់ភេទដូចគ្នា។ ដូច្នេះហើយ យើងឃើញថា មានការកើនឡើងនៃបណ្តាញយុវជនកម្ពុជានៅលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គមដូចជា X (ធ្លាប់ជា Twitter) និង Facebook ដោយក្រុមអ្នកស្រឡាញ់ភេទដូចគ្នា មួយមានសមាជិកជាង ៣១,៦០០ នាក់ និងគេហទំព័រផ្សេងៗទៀតផ្តល់ព័ត៌មានផ្អែកលើសិទ្ធិសម្រាប់ក្រុមអ្នកស្រឡាញ់ភេទដូចគ្នា (Hoefinger and Srun, 2017)។ បណ្តាញប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គមក៏អាចជួយបញ្ចប់ភាពឯកោសង្គមដែលក្រុមអ្នកស្រឡាញ់ភេទដូចគ្នាមួយចំនួនតែងតែជួបប្រទះ។ វប្បធម៌សម័យទំនើបក៏ចូលរួមចំណែកក្នុងដំណើរការនេះផងដែរ ដូចជាយុទ្ធនាការសង្គម តន្ត្រី កម្មវិធីទូរទស្សន៍ សៀវភៅ ម៉ូដ និងអ្វីៗផ្សេងទៀត។ ជាឧទាហរណ៍ Pride Week ត្រូវបានប្រារព្ធឡើងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាតាំងពីឆ្នាំ ២០០៣ ដែលបានអបអរសាទរនូវសមភាព សិទ្ធិ និងសេរីភាពរបស់ក្រុមអ្នកស្រឡាញ់ភេទដូចគ្នា (RoCK, 2021)។

ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ សកលភាវូបនីយកម្មនៃអត្តសញ្ញាណអ្នកស្រឡាញ់ភេទដូចគ្នា មិនបានផ្លាស់ប្តូរទាំងស្រុងនូវអ្វីដែលធ្លាប់មាននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដែរ។

នៅតំបន់ជនបទដែលក្រុមអ្នកស្រឡាញ់ភេទដូចគ្នា ពួកគេមិនសូវមានការទាក់ទងនឹងសាកលភាវូបនីយកម្មនៃអត្តសញ្ញាណ LGBTIQ ដូច្នេះហើយ ពួកគេរក្សានូវវិធីតែមួយគត់របស់ពួកគេក្នុងការបង្ហាញពីយេនឌ័ររបស់ពួកគេ ដោយគ្រាន់តែហៅគ្នាទៅវិញទៅមកដោយប្រើពាក្យ ដូចជា បង/ប្អូន/ប្អូនស្រី, ពូ , មីង និងតា (ជីតា) ឬយាយ (de Brun, 2019,ទំព័រ 30)។ ស្រដៀងគ្នានេះដែរ សកម្មជនអ្នកស្រឡាញ់ភេទដូចគ្នា ម្នាក់បាននិយាយក្នុងអំឡុងការបណ្តុះបណ្តាលនិន្នាការភេទ និងអត្តសញ្ញាណយេនឌ័រ (SOGI) នៅតំបន់ជនបទថា "មនុស្សជំនាន់មុនគ្រាន់តែនិយាយថា "ខ្ញុំជាបុរស" មិនមែន "បុរសប្តូរភេទ" ទេ លើកលែងតែសកម្មជនពីរបីនាក់ដែលមាន បាននៅជុំវិញការបណ្តុះបណ្តាល SOGI ជាច្រើនឆ្នាំ” (ទំព័រ 32) ។

ទីក្រុង និងតំបន់ជនបទ

ក្នុងបរិបទក្រោយសម័យអាណានិគមនេះ យើងឃើញថា អំណាចរវាងសកម្មជនអ្នកស្រឡាញ់ភេទដូចគ្នាដែលមានការអប់រំខ្ពស់ និងប្រជាជនកម្ពុជានៅតាមជនបទ ដែលមិនសូវមានការទាក់ទងនឹងសាកលភាវូបនីយកម្មនៃអត្តសញ្ញាណ LGBTIQ មានភាពមិនស្មើគ្នា។

អ្នកស្រឡាញ់ភេទដូចគ្នា ដែលរស់នៅក្នុងតំបន់ជនបទមានបទពិសោធន៍ជីវិតខុសៗគ្នា ហើយដូច្នេះមានតម្រូវការខុសៗគ្នាពីមនុស្សនៅតាមទីក្រុង។ អ្នកដែលត្រូវបានគេមើលឃើញថាប្រឆាំងនឹងបទដ្ឋានយេនឌ័រដែលមានស្រាប់នៅក្នុងសង្គម ទទួលការរើសអើង ការគំរាមកំហែង និងការបៀតបៀននៅក្នុងសាលា (CCHR, 2015, p.22)។

ទាំងនៅក្នុងទីក្រុង និងតំបន់ជនបទ សេវាសុខភាពផ្លូវចិត្តសម្រាប់អ្នកស្រឡាញ់ភេទដូចគ្នា គឺមានកម្រិតទាបខ្លាំងណាស់ ហើយជាធម្មតាមានតម្លៃខ្ពស់។ លើសពីតម្រូវការដែលទាក់ទងនឹងសុខភាព ក៏មានកង្វះការយកចិត្តទុកដាក់លើលំនៅដ្ឋាន និងភាពគ្មានផ្ទះសម្បែង ភាពអត់ការងារធ្វើ និងតម្រូវការសង្គម សេដ្ឋកិច្ច និងបញ្ហាផ្សេងទៀត ដូចជាភាពអត់ឃ្លាន ភាពក្រីក្រ ជម្លោះគ្រួសារ និងបញ្ហាសុខភាពផ្លូវចិត្ត (UNDP, 2014)។

លើសពីនេះទៀត សមាជិកគ្រួសារផ្ទាល់របស់អ្នកស្រឡាញ់ភេទដូចគ្នា គឺជាអ្នកដែលបង្កការលំបាកបំផុត ដូចជាការបង្ខំពួកគេឱ្យរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ជាមួយមនុស្សដែលពួកគេមិនស្រឡាញ់។ ក្នុងករណីខ្លះ ពួកគេសម្រេចចិត្តចុះចាញ់ និងរៀបការតាមការផ្សំផ្គំុ ឬបះបោរ និងប្រថុយនឹងការបណ្តេញចេញពីគ្រួសារ ដោយសារតែពួកគេត្រូវបានចាត់ទុកជាមនុស្ស “ឈឺ” ឬ “ខុសពីគេ” (CCHR, 2010, p.5)។